Τελευταία Νέα και Δράσεις

«Το δάσος εν κινδύνω;» του Νίκου Πάγκα

Νέα - Δράσεις Δημοσίευση:

Το δάσος εν κινδύνω;

Εδώ και λίγους μήνες βλέπουμε ξερά δέντρα, διάσπαρτα ή σε ομάδες στο Αισθητικό δάσος. Ένα φαινόμενο που έχει παρατηρηθεί και σε άλλες περιοχές στην Αττική και στην υπόλοιπη χώρα γεγονός που δημιουργεί μια αναστάτωση και ανησυχία για το μέλλον. Οι ξηράνσεις αυτές φαίνεται ότι είναι αποτέλεσμα των δυσμενών καιρικών συνθηκών που επικράτησαν τα τελευταία χρόνια με αποκορύφωμα τη χρονιά που τελειώνει[1]. Οι  πολύ υψηλές θερμοκρασίες που σημειώθηκαν φέτος για μεγάλο συνεχόμενο χρονικό διάστημα, τόσο κατά τη διάρκεια της ημέρας όσο και της νύχτας, η παρατεταμένη ανομβρία και ο ήπιος χειμώνας που προηγήθηκε, είχαν σαν συνέπεια την περαιτέρω επιβάρυνση του δάσους που είχε ήδη πληγεί τα προηγούμενα χρόνια από ανάλογες καιρικές συνθήκες και από τις κακοκαιρίες «Μήδεια» το 2021 και «Ελπίς» το 2022.

Είναι νωπές ακόμα οι εικόνες από τη χιονόπτωση κατά την κακοκαιρία «Μήδεια» (13-16/2/2021) με το αποκαλούμενο από τους ειδικούς «βαρύ χιόνι» που προκάλεσε πτώση πολλών δένδρων κυρίως στα κράσπεδα του δάσους και κατά μήκος του οδικού δικτύου. Πριν ακόμα ολοκληρωθεί η απομάκρυνση των πεσμένων δέντρων ήρθε η κακοκαιρία «Ελπίς» (23-26/1/2022) που προκάλεσε πρωτοφανείς θραύσεις κλαδιών και δέντρων σε ολόκληρη την έκταση του δάσους και άφησε πίσω της μια αποκαρδιωτική εικόνα καταστροφής. Η Φιλοδασική προχώρησε από τις πρώτες κιόλας ώρες σε συστηματικό καθαρισμό των δασοσυστάδων από τα πεσμένα και σπασμένα δέντρα και κλαδιά. Η δουλειά αυτή σε ολόκληρη την έκταση του δάσους αποδείχτηκε τόσο απαιτητική που σε κάποια σημεία συνεχίζεται ακόμα. Οι ζημιές άφησαν πίσω τους ένα ακανόνιστο μωσαϊκό από μικρά και μεγαλύτερα διάκενα τα οποία διευκολύνουν εν γένει την κίνηση του αέρα μέσα στο δάσος και την έκθεση του εδάφους στην άμεση ηλιακή ακτινοβολία αφαιρώντας του την υγρασία που είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση και την ανάπτυξή του[2]. Σ’ αυτά ήρθε να προστεθεί και μια εκτεταμένη προσβολή των πεύκων από την πευκοκάμπια (Thaumetopoea pityocampa) που συχνά παίρνει επιδημικές διαστάσεις και εξαντλεί τα δέντρα. Φαίνεται λοιπόν πως τα δέντρα, καταβεβλημένα από τις συνεχόμενες δυσμενείς συνθήκες που εκτίθενται, σε συνδυασμό με τις παρεπόμενες συχνά προσβολές από έντομα, παρουσίασαν ξηράνσεις σε τμήματά τους και ορισμένα τελικά απονεκρώθηκαν τελείως. Οι ξηράνσεις μάλιστα δεν περιορίστηκαν στα πεύκα (Pinus spp.) και στα κυπαρίσσια (Cupressus sempervirens), αλλά σε πολλές περιπτώσεις επεκτάθηκαν και σε πουρνάρια (Quercus coccifera).

Αξίζει να σημειωθεί, για ιστορικούς λόγους, πως το Αισθητικό δάσος δημιουργήθηκε σταδιακά με τεχνητές αναδασώσεις στις βραχώδεις και απογυμνωμένες δυτικές πλαγιές του βορειοδυτικού Υμηττού κατά τις πρώτες δεκαετίες μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα δέντρα που χρησιμοποιήθηκαν ήταν κυρίως το πεύκο και το κυπαρίσσι, είδη ανθεκτικά στην ξηρασία και ικανά να αναπτύσσονται σε φτωχά εδάφη. Μάλιστα προτιμήθηκε η τραχεία πεύκη (Pinus brutia), είδος της ανατολικής Μεσογείου αντί της χαλεπίου πεύκης (Pinus halepensis) που είναι το ιθαγενές πεύκο της Αττικής, κι αυτό γιατί εθεωρείτο - όχι άδικα - ανθεκτικότερο είδος για τις πολύ δύσκολες κλιματεδαφικές συνθήκες της περιοχής. Η αντοχή της τραχείας πεύκης έχει δοκιμαστεί πολλές φορές κατά το παρελθόν και υπάρχει η πεποίθηση ότι και τώρα το δάσος θα ανανήψει. Όσο για τα κυπαρίσσια, παρά τις απώλειες, εξακολουθούν να επιβιώνουν στα πιο αφιλόξενα μέρη.

Η Φιλοδασική έχει ξεκινήσει τις διαδικασίες για την εξυγίανση των δασοσυστάδων. Παρακολουθεί στενά και εκτιμά συνεχώς τα δεδομένα με τη βοήθεια ειδικών, για να λάβει τα ορθά μέτρα για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης.

 


[1] Σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, το καλοκαίρι του 2024 η μέση τιμή των μεγίστων ημερήσιων θερμοκρασιών κυμάνθηκε σε πολύ υψηλά επίπεδα στο σύνολο της χώρας, σε σχέση με τον μέσο όρο της περιόδου 2010-2019.

[2] Για το λόγο αυτό και οι καθαρισμοί στο δάσος στο πλαίσιο του προγράμματος ANTINERO ΙΙΙ στην ευρύτερη έκταση γύρω από τη Μονή Καισαριανής, που πραγματοποιήθηκαν το καλοκαίρι για την αντιπυρική προστασία του μνημείου, συμφωνήθηκε να γίνουν πιο ήπιοι ώστε να μην διανοιχθούν περαιτέρω οι συστάδες.

 

Δρ Νίκος Πάγκας | Δασοτεχνικός Υπεύθυνος Διαχείρισης του Αισθητικού Δάσους